เมื่อพ.ศ. 2484 ข้าพเจ้าได้รวบรวมบทกวีนิพนธ์ของพระศรีมโหสถกวีสำคัญ ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชไว้รวมสี่เรื่องแล้วได้ค้นคว้าหาทางทราบประวัติของท่านผู้นี้ไว้เท่าที่จะมีหลักฐานและค้นพบดังที่นำมาพิมพ์รวมไว้ในสมุดเล่มนี้ด้วยเห็นว่าบทกวีนิพนธ์เหล่านี้ นอกจากจะเป็นแบบอย่างของกวีนิพนธ์ที่ไพเราะแล้วยังเป็นหลักฐาน อย่างดีทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีข้าพเจ้าจึงทำเชิงอรรถอธิบายเหตุการณ์และทางประวัติศาสตร์เพิ่มเติมลงไว้ใน โครงเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราชกับ สอบทานโครงนิราศนครสวรรค์ เปรียบเทียบกับฉบับอื่นแล้วทำเชิงอรรถข้อความที่แตกต่างไว้ด้วย โดยเฉพาะโครงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์มหาราชนั้นท่านผู้อ่านจะเห็นได้ว่าท่านผู้แต่งพรรณนาถึงพระราชกฤดาภินิหาร ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชและปราสาทราชวังที่ทรงสร้างขึ้นในจังหวัดลพบุรี ตลอดจนเสด็จการประพาสจับช้างเถื่อน ในท้องที่จังหวัดลพบุรีและจังหวัดสระบุรีอันเป็นรักกีฬาที่ทรงสำราญพระราชณหฤทัยของพระองค์กวีนิพนธ์คำโครงเรื่องนี้ จึงช่วยให้เราได้ทราบเป็นอย่างดีถึงสถานที่เสด็จประพาสและพระราชจริยาวัตร ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชพระมหากษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่พระองค์หนึ่งของชาวไทยพระองค์ผู้ได้ทรงสร้างเมืองลพบุรีขึ้นใหม่และทรงสร้างถาวรวัตถุขึ้นไว้มากมาย ซึ่งยังมีหลายอย่างเหลือเป็นอนุสรณ์อยู่ในจังหวัดลพบุรีจนทุกวันนี้นั่งในการที่กรมศิลปากรปรับปรุงบูรณะโบราณสถาณในจังหวัดลพบุรีโดยเฉพาะพระนารายณ์ราชนิเวศน์ ซึ่งจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติประจำจังหวัดลพบุรีจึงเห็นว่าวรรณคดีเรื่องนี้อาจเป็นประโยชน์แก่งานค้นคว้าทางโบราณคดีและโดยทำนองเดียวกันความรู้ทางโบราณคดีที่ได้จากโบราณสถาณเหล่านี้ก็อาจเป็นประโยชน์แก่การศึกษาวรรณคดีด้วย ข้าพเจ้าจึงได้รวมพิมพ์บทกวีนิพนธ์ของพระศรีมโหสถ นี้ขึ้นไว้พร้อมกับจัดหาภาพเกี่ยวกับโบราณวัตถุสถานบางอย่างและบางแห่งที่พรรณนาถึงไว้ในคำคมเหล่านี้ตามสภาพปัจจุบันนำมาพิมพ์ไว้ด้วยเพื่อท่านผู้สนใจจะได้ใช้เป็นแนวทางช่วยกันค้นคว้าหาความรู้โดยกว้างขวางต่อไป