หอสมุดดำรงราชานุภาพเป็นหอสมุดที่รัฐบาลให้งบประมาณก่อสร้างขึ้นเพื่อเก็บหนังสือและสิ่งของต่างๆของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพซึ่งทายาทได้ประทานให้เป็นสมบัติของชาติหอสมุดแห่งนี้จัดแบบหอสมุดอนุสรณ์คือมีทั้งหนังสือและสิ่งของเครื่องใช้ส่วนพระองค์และของที่ระลึกต่างๆของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธฮกรมพระยาดำรงราชนุภาพรวมอยู่ด้วยสิ่งของต่างๆที่มีอยูในหอสมุดแห่งนี้มีประวัติที่น่ารู้น่าสนใจอยู่มากหอสมุดแห่งนี้ได้เปิดขึ้นเมื่อพ.ศ.๒๔๙๐ในระยะที่ศาสตราจารย์พระยาอนุมานราชธนเป็นอธิบดีกรมศิลปากรโดยรวมอยู่ในกองวรรณคดีครั้นเมื่อวันที่๑๘สิงหาคมพ.ศ.๒๔๙๕ได้มีพระราชกฤษฎีกาจัดวางระเบียบราชการกรมศิลปากรใหม่กองวรรณคดีได้เปลี่ยนชื่อเป็นกองวรรณคดีและประวัติศาสตร์และหอสมุดดำรงราชานุภาพได้มีฐานะเป็นแผนกหนึ่งของกองนั้นครั้นถึงพ.ศ.๒๕๐๔ได้มีประราชกฤษฎีกาแบ่งส่วนราชการกรมศิลปากรใหม่โดยแยกหอสมุดวชิราวุธหอสมุดวชิราญาณและหอสมุดดำรงราชานุภาพออกจากกองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ไปตั้งขึ้นเป็นกองหอสมุดแห่งชาติหอสมุดำรงราชานุภาพจึงรวมอยู่ในงานของแผนกหอสมุดกองหอสมุดแห่งชาติตั้งแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบันนี้นับตั้งแต่ได้เปิดหอสมุดดำรงราชานุภาพเมื่อพ.ศ.๒๔๙๐เป็นต้นมาได้มีประชาชนนักสึกษานักเรียนและชาวต่างประเทศสนใจเข้าชมและศึกษาหาความรู้จากหอสมุดแห่งนี้เป็นจำนวนมากนับว่าหอสมุดแห่งนี้ได้อำนวยประโยชน์ให้แก่การศึกษาของชาติเป็นอย่างดียิ่งและในเวลาเดียวกันเป็นเครื่องเชิดชูพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพด้วยเองจากในหอสมุดดำรงราชานุภาพมีหนังสือและสิ่งของที่มีค่าควรศึกษาอยู่เป็นจำนวนมากแม้จะจัดทำป้ายอธิบายประกอบไว้ด้วยแล้วก็ตามก็ยังปรากฎว่ามีผู้ประสงค์จะได้ทราบคำอธิบายโดยละเอียดฉนั้นเมื่อพ.ศ.๒๔๙๕กรมศิลปากรจึงได้มอบให้นายตรีอมตยกุลซึ่งขณะนั้นดำรงดำแหน่งหัวหน้ากองวรรคดีเรียบเรียบหนังสือ “นำชมหอสมุดดำรงราชานุภาพ”ขึ้นแล้วจัดพิมพ์จำหน่ายเผยแพร่แก่ผู้สนใจบัดนี้ได้จำหน่ายหนังสือนั้นหมดลงแล้วแต่ยังมีผู้ต้องการอีกเสมอกรมศิลปากรจึงได้ให้กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์จัดพิมพ์หนังสือนี้ขึ้นจำหน่ายเผยแพร่อีกครั้งหนึ่งในการจัดพิมพ์ครั้งที่๒นี้นางกุลทรัพย์เกษแม่นกิจหัวหน้ากองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ได้ตรวจและทำเชิงอรรถเพิ่มเติมให้ถูกต้องตรงกับข้อเท็จจริงที่เป็นอยู่ในปัจจุบันนี้กรมศิลปากรหวังว่าหนังสือนี้คงจะเป็นประโยชน์แก่ท่านผู้สนใจทั่วกัน.