ให้ออกไปหัดเปนหมอความหรือหมอยาเท่านั้น แต่เป็นหน้าที่ๆจะสอนให้เปนชายหญิงผู้ประกอบไปด้วยความรู้ความสามรถอาจเปนกำลัง พาให้ดำเนินไปในการทำมาหากินต่างๆได้ทุกอย่างทุกชนิด

                ความหมายของครูที่เป็นเอกนั้น คือจะต้องยืดถือเอาสิ่งซึ่งเป็นประโยชน์ทั่วไป ไม่เฉพาะว่าสิ่งนี้หรือสิ่งนั้นเช่นการสอนให้อ่าน,เขียน,และทำเลข ที่มีอยู่ทุกโรงเรียนเป็นต้น ถ้าเปนอย่างนั้นจริงแล้ว บทเรียนด้วยของก็เป็นวิชาครูสอนใน โรงเรียนด้วยเหมือนกัน แต่ถ้าครูใดคิดว่าวิชานี้ไม่ได้ช่วยในการทำมาหากินอย่างหนึ่งอย่างใดแล้ว ก็ขอให้ท่านพึงรู้เถิดว่าเนื้อกล้ามทั้งหลาย ซึ่งมีอยู่ในกายตัวเรา ย่อมเติบโตและแข็งแรงขึ้นได้โดยฝึกหัด เฉพาะฉะนั้นพวกเราศิวิไลส์ประเทศ จึงคิดให้มีการหัดท่าทางต่างๆเล่นชิงช้า หกคะเมนบนไม้ราวและแกว่งปืนหรือของหนักๆเหล่านี้ ใช่เขาหวังจะให้ไปทำอวดเพื่อรับเงินทองเป็นสินจ้างหรือประกวดประชันกับผู้ใดเมื่อใด แต่ความหมาย ก็เพื่อจะเนื้อกล้ามในกายตัวแข็งแรงและมีกำลังทำการอื่นๆ ได้โดยสะดวกเท่านั้น ก็เมืออวัยวะภายนอกของมนุษย์เติบโตขึ้นด้วยความฝึกหัดแล้ว เหตุใดส่วนของวิญญาณภายในจะไม่เจริญขึ้นด้วยความฝึกหัดบ้างเล่า เท่านี้ก็พอเห็นได้ว่าสรรพความฝึกหัดทั้งหลาย ย่อมเปนเหตุนำมาซึ่งความเจริญอันไม่มีที่ว้างเว้น

                นักปราชญ์ทั้งหลายได้คิดเห็นแล้วว่าขัยยาวและสั้น ของมนุษย์ย่อมสุดแต่จำนวนของความรู้ ในธรรมดามากน้อยเท่าใดถ้าใครเรียนรู้ไวมาก ผู้นั้นก็จำจะต้องเชื่อฟังระวังมิให้ทำผิดกฎลงได้ ความรู้ในธรรมดานี้อาจส่อให้เกิดความสุขเป็นประโยชน์แก้โลกย์ทั่วไป ในกาลโบราณชาวเราตายปีละมากๆ ทั้งนี้ย่อมจะเปนด้วยยังไม่มีความรู้ในกฎของธรรมดาพอ แต่ในปัจจุบันนี้ความจายอันร้ายแรงแบบนั้น ดูเหมือนจะลดถอยน้อยลงไปบ้างแล้วก็ว่าได้ แต่ถึงกระนั้นเด็กแดงๆที่พึ่งคลอดออกจากครรภ์มารดา ก็ยังไม่สู้จะรอดได้กี่มากน้อย ต้นเหตุสำคัญก็คงเกิดจากความเขลาของมารดาที่ให้กินอาหารผิดนั้นเอง ถึงพวกผู้ใหญ่ผู้ชายหญิงก็ยังคงตายอยู่ปีละมากๆเหมือนกัน เพราะ ไม่รู้ว่าถ้าไปอยู่ ในที่ซึ่งเต็มไปด้วยของสกปรกโสมมและเน่าเปื่อยอย่างนั้น หรือ บริโภคอาหารทีเสียอย่างนี้เข้าไปและจะเกิดผลอย่างไรแก่ตัวบ้าง

                ความรู้ในธรรมดาของสิ่งทั้งปวงย่อมเป็นรากแก้วของวิชาช่างต่างๆ ซึ่งตกอยู่ในมือชาวศิวิไลส์ประเทศ ถ้าท่านผู้ใดคิดเห็นควรจะนำวิชาอื่นๆเข้ามาสอนในโรงดรียนเพื่อความเจริญของบ้านเมืองแล้ว ความรู้ในธรรมดาของสิ่งทั้งปวงก็คงจะแอบเข้าไปได้ด้วยเหมือนกัน

                ผู้ที่จะยอมเข้าศึกษาในวิชาชนิดนี้ จะต้องประกอบไปด้วยความอุสาห,ดำริห์หาความจริงโดยละเอียด แล้วเปรียบเทียบดูให้ถ่องแท้ ในที่สุดก็ต้องคิดแยกออกเปนพวกเป็นหมู่ และการที่ใช้ความคิดค้นหาความจริงฉะนี้ ก็เช่นเดียวกับสมองให้คม หรือชุบให้กล้าขึ้นเหมือนกัน

                การเรียนรู้ในธรรมดาใช่จะเป็นประโยชน์ตามที่กล่าวมาแล้วเท่านั้นก็หามิได้ ยังแถมได้ผลเพิ่มความสนุกสำราญของผู้ที่เรียนรู้นั้นอีกเปนอันมาก เช่นคนที่ไม่ได้เคยศึกษาในวิชาภูมิศาสตร์ ก็จะแลเห็นแผ่นดินมีหน้าแบนเรื่อยไปเท่านั้น ไม่เปนการประหลาดอะไรนัก ถ้าผู้ที่ชำนาญในปราณวิทยาหรือพฤกษศาสตร์แล้ว ดูเหมือนพื้นแผ่นดินทั่วทุกแห่งกลายเป็นตัวหนังสือเขียนบอกเรื่องไว้จะแจ้ง จะไปเที่ยวในที่ใดๆก็ไม่ต้องหอบหนังสือเล่มๆไปอ่านแก้รำคาญให้หนักมือเพราะมีอยู่ทั่วทุกตำลบอยู่แล้ว ใบหญ้า, ตะใคร่น้ำ, นกและผีเสื้อน้อยใหญ่ซึ่งบินผ่านไปมาตามหนทาง ย่อมทำให้ผู้รู้มีความสุขสำราญใจอยู่เสมอ ท้องฟ้าที่เต็มไปด้วยดวงดาวใหญ่น้อยทั้งปวง ถ้าตามความเห็นของคนสามัญก็ว่าจะคล้ายกับรูปภาพแผ่นใหญ่ดาษอยู่บนอากาศ แต่ถ้าแม้นนักปราชญ์ในทางชโยติรวิทยาดู ท่านคงว่ายิ่งกว่านั้นอีกเป็นแน่

๑๐๕ หน้า