การที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวของเราเสด็จพระราชดำเนินประเทศยุโรปคราวก่อนเมื่อรัตนโกสินทร์ศก 116 นั้นท่านทั้งหลายย่อมทราบอยู่แล้วว่าเป็นการที่เสด็จคราวแรกและเสด็จเป็นทางการราชการและการที่เสด็จครั้งนั้นมีคุณประโยชน์แก่บ้านเมืองและทางราชการที่เกี่ยวกับนานาประเทศเพียงใดไม่จำเป็นต้องกล่าวให้พิสดารเพราะคุณประโยชน์เหล่านั้นปรากฏแก่มหาชนทั้งปวงหรืออาจจะกล่าวว่าประชาแก่ตาโลกแล้วก็ได้ด้วยเหตุนี้จึงเห็นว่าเป็นการสมควรที่จะเรียบเรียงจดหมายเหตุการณ์เสด็จครั้งนั้นโรงพิมพ์จารึกพระเกียรติยศและพระเกียรติคุณไว้ให้ปรากฏแพร่สืบหลายต่อไปชั่วบุตรหลานเพื่อให้ทราบและระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวของเราผู้เป็นพระมหากษัตราธิราชเจ้าองค์หนึ่งได้ทรงพระราชกุศลวิริยะแรงกล้าสู้ทรงสละความผาสุกสำราญเสด็จฝ่าคลื่นฝืนลมไปจากพระนครในแว่นแคว้นต่างประเทศทางไกลเพื่อนำความดีและความเจริญของเมืองเหล่านั้นที่ควรจะใช้มาสู่เมืองเราและกระทำให้ความมั่นคงถาวรของสยามประเทศดียิ่งขึ้นและทำให้บังเกิดความนิยมนับถือชาติไทยขึ้นในนานาประเทศเหล่านั้นเป็นอเนกประการอีกประการหนึ่งคนต่อไปภายหน้าจะได้ระลึกถึงว่าในเวลาเสด็จจากพระนครครั้งนั้นมีสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีพระบรมราชินีนาถผู้เป็นพระราชมารดาของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชและทรงรับตำแหน่งอันไว้วางพระราชหฤทัยเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินพร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อยได้รักษาราชการแผ่นดินและปกครองอาณาประชาชนทั้งปวงให้เรียบร้อยได้สมดังพระบรมราชองค์เพียง ใดด้วยอีกประการหนึ่งเมื่อเสด็จพระราชดำเนินกลับมาถึงพระนครแล้วไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินตลอดถึงคนในบังคับต่างประเทศทั้งปวงตั้งแต่ชั้นสูงจนถึงชั้นต่ำที่สุดได้แสดงความปิติยินดีและความจงรักภักดีในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเพียงใดและได้มีใจพร้อมกันจัดการรับเสด็จพระราชดำเนินโดยทุนรอนแลกำลังของตนเองเป็นอันมากจนยากที่จะประมาณได้ด้วยเหตุนี้ข้าพเจ้าจึงได้เรียบเรียงเหตุการณ์ทั้งปวงตั้งแต่ก่อนเสด็จจากพระนครและการรับเสด็จเมื่อเสด็จกลับมาแล้ว จดหมายเหตุในเวลาเสด็จพระราชดำเนินตามเมืองต่างประเทศนั้นขอให้ท่านทั้งปวงเข้าใจว่าเป็นแต่รายวันจดเรื่องราวของคนหรือพงศาวดารก็ดีเป็นการที่จดและเขียนเท่ากับเวลาว่างที่มีไม่เป็นกำหนดได้และเวลาเดินทางเช่นนั้นนอกจากราชการอื่นๆยังมีเรื่องถูกรับรองในทางราชการบางวันต้องแต่งเต็มยศกว่า 12 ชั่วโมงก็มีผู้ที่เดินทางหรือผู้ที่สํานักย่อมทราบดีอยู่แล้วว่ามีเวลาน้อยและเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าเพียงใดอีกประการหนึ่งมีบางแห่งที่ข้าพเจ้าไม่ได้ตามเสด็จพระราชดำเนินด้วยดังเช่นเสด็จเมืองกะมุนเด็นและเม เครน เบริคชวะรินเป็นต้นการจดหมายเหตุเวลาเสด็จที่เหล่านั้นจดตามคำบอกเล่าจากผู้ที่ตามเสด็จพระราชดำเนินเท่าที่จะสืบถามได้และการรับรองในราชสำนักซึ่งเป็นส่วนรับและเลี้ยงดูเฉพาะพระเจ้าแผ่นดินและเจ้านายอย่างพระราชวงศ์เดียวกันเช่นนั้นก็จดหมายเหตุตามที่ถามได้ความแน่นอนและที่ได้ความมากและสำคัญนั้นก็คือข้อความที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานเพิ่มเติมในเวลาทรงตรวจร่างจดหมายเหตุนี้ จดหมายเหตุเรื่องนี้ในตอนเสด็จพระราชดำเนินจากพระนครแล้วไปในประเทศยุโรปจนถึงเวลาประภาสกรงอังกฤเสด็จพระราชดำเนินจากพระนครแล้วไปในประเทศยุโรปจนถึงเวลาประภาสกรุงอังกฤษคราวแรกพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระมหากรุณาตรวจแก้และมีพระราชนิพนธ์เพิ่มเติมเป็นอันมากแต่เวลาที่ทรงตรวจแก้นั้นก็เป็นเวลากำลังเดินทางที่ทรงตรวจแก้และทรงพระนิพนธ์เพิ่มเติมได้เพียงเท่านี้นับว่าเป็นพระมหากรุณาอันใหญ่ยิ่งอยู่แล้ว จดหมายเหตุตอนตั้งแต่วันที่ ๒๑สิงหาคมรัตนโกสินทร์ศก ๑๑๖ จนเสด็จออกจากเมืองอียิปต์ขากลับนั้นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชได้ทรงพระกรุณารับเป็นพระธุดงค์ตรวจแก้และเพิ่มเติมรายงานตอนนี้จึงมีพงศาวดารและเรื่องราวที่สำคัญสำคัญบริบูรณ์ขึ้นได้มากการที่ทรงรับธุระในการตรวจโดยเฉพาะตรวจที่บางแห่งที่มิได้ตามเสด็จพระราชดำเนินด้วยเช่นนี้เป็นพระกรุณายิ่งนักรุ่นต่างๆที่มีอยู่ในหนังสือเรื่องนี้เป็นรูปที่มีพระราชดำรัสสั่งให้พิมพ์มาแต่ยุโรปเมื่อครั้งนั้นและพระราชทานให้ใช้สำหรับหนังสือเรื่องนี้เว้นแต่รูปประชุมซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถเสด็จออกไปในที่ประชุมผู้สำเร็จราชการแผ่นดินและที่ประชุมเสนาบดีนั้นเป็นรูปที่กรมแผนที่ในกรุงเทพฯได้สงเคราะห์พิมพ์ให้ที่กรมนั้นเองรูปที่พระราชทานนั้นมีมากหลายอย่างแต่รูปอย่างหนึ่งมีจำนวนไม่พอกับจำนวนหนังสือที่พิมพ์ขึ้นและถ้าจะให้มีรูปทุกอย่างในหนังสือ 2 เล่มๆ หนังสือจะใหญ่โตเกินกว่าสมควรไปจึงได้แบ่งซากรูปเหล่านี้ในเล่มหนังสือต่างกันบ้างเพื่อจะมีให้เล่นหนังสือใหญ่เกินไปนักและทั้งเสธีมรูปทุกๆอย่างขึ้นใหม่ให้มีเหมือนกันในหนังสือทุกเล่มไม่สำเร็จได้เพราะรูปพิมพ์ๆมาเกือบ๑๐ปีแล้วจะค้นคว้าหากระจกของเดิมนับว่าเป็นหาไม่ได้ ชื่อภาษาต่างประเทศที่ใช้ในหนังสือเล่มนี้ใช้ตามภาษาอังกฤษโดยมากและได้พยายามโดยเต็มกำลังที่จะให้เหมือนกันทุกแห่งแต่เข้าใจว่าหนังสือเรื่องใหญ่มากถึงเพียงนี้คงจะมีที่พลาดพลั้งบ้างซึ่งหวังใจว่าผู้อ่านคงจะอภัยโทษตลอดถึงการเรียบเรียงซึ่งบางแห่งจะไม่เรียบร้อยอยู่บ้างเพราะหนังสือนี้เป็นแต่จดหมายรายวันที่ได้จดได้ไว้ในเวลาเดินทางและแต่นั้นมาข้าพเจ้าก็มีราชการในนาที่หนัก นั่นเสมอมาเป็นอันเหลือวิสัยที่จะหาเวลาเรียบเรียงร้อยกรองให้ดีหรือพิสดารกว่านี้ได้แต่หวังใจว่าหนังสือนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านและเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่มีความพอใจหรือมีหน้าที่เรียบเรียงพงศาวดารราชการปัจจุบันนี้สืบต่อไปภายหน้านั้นด้วยข้าพเจ้าได้เรียบเรียงจดหมายเหตุนี้ไว้โดยมากเมื่อครั้งข้าพเจ้ายังเป็นที่พระยาสฤษดิพจนกรในตำแหน่งราชเลขานุการและได้ตรวจแก้ไขเรียบเรียงขึ้นจากรายวันย่อในขั้นหลังนี้บ้าง

DDC: ๙๑๔ ม๒๔๘จ