สมเด้จพระศรีพัชรินทราบบรมราชินีนารถ พระบรมราชชนนีพระพันปีหลวงทรงรับพระราชธุระเป็นเจ้าภาพปลงศพเจ้าจอมมารดาเอมในรัชกาลที่ ๔ มีพระราชเสาวนีดำรัสสั่งให้กรรมการหอพระสมุดวชิรญาณ เลือกหาเรื่องหนังสือที่จะพิมพ์แจกในงานศพ ซึ่งจะได้พระราชทานเพลิงที่วัดราชาธิวาศใน พ.ศ. ๒๔๕๗ นี้ กรรมการเห็นพร้อมกันว่า นามต่างๆซึ่งสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวตั้งแต่รัชกาลก่อนๆมา โปรดให้ขนานเป็นทำเนียบไว้ดังเช่นนามพระราชวัง นามพระที่นั่ง นามประตู นามป้อม เป็นต้น ตลอดจนนามราชพาหนะมีอยู่มาก แลมักจะเพราะๆยังไม่ได้รวบรวมพิมพ์เข้าไว้ในที่อันเดียวกัน จึงไม่มีผู้ใดรู้ หรือรู้แล้วลืมเสียเป็นอันมากใช่แต่เท่านั้น บางทีมีราชการจะเรียกค้นทำเนียบนาม เคยหาไม่ได้ก็มีถ้ารวมพิมพ์ไว้เสียสักที จะเป็นประโยชน์ทั้งในทางเก็บรักษานามเก่า เป็นประโยชน์ในทางพงษาวดาร แลเป็นประโยชน์ให้เกิดความรู้แก่ผู้เล่าเรียนทั้งปวง ด้วยเหตุนี้ จึงเห็นควรจะรวบรวมพิมพ์ทำเนียบนาม เป็นหนังสือสำหรับพระราชทานแจกในงานศพเจ้าจอมมารดาเอม ได้นำความทั้งนี้กราบบังคมทูล สมเด็จพระบรมราชินีนารถ พระบรมราชชนนีก็ทรงพระราชดำริห์เห็บชอบด้วย จึงได้พิมพ์หนังสือเล่มนี้

                ในการที่สมเด็จพระบรมราชินีนารถ พระบรมราชชนนี ทรงรับพระธุระเป็นเจ้าภาพงานศพเจ้าจอมมารดาเองครั้งนี้ ถ้าผู้ใดได้ทราบประวัติของเจ้าจอมมารดาเอม จะเป็นญาติของท่านก็ตาม หรือมิใช่ญาติของท่านก็ตาม ทุกๆคนคงจะอนุโมทนาสาธุการในพระราชกุศลแลพระกรุณาคุณของสมเด็จพระบรมราชินีนารถ ซึ่งได้ทรงบำเพ็ญในครั้งนี้ทั่วหน้า เพราะฉะนั้นข้าพเจ้าขอกล่าวประวัติของเจ้าจอมมารดาเอมไว้โดยสังเขปต่อไปนี้

                เจ้าจอมมารดาเอม เกิดเมื่อปีกุญเอกศก พ.ศ. ๒๓๘๒ เป็นธิดาหลวงปรานีประชาชน ยกรบัตรกรุงเก่า ได้ถวายตัวทำราชการฝ่ายในๆรัชกาลที่ ๔ เป็นเจ้าจอมมารดา มีพระเจ้าลูกเธอ พระองค์หญิงพระองค์ ๑ คือ พระองค์เจ้าอนงค์นพคุณ แต่สิ้นพระชนม์เสียเมื่อ ปีวอก พ.ศ. ๒๔๒๗

                ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อเจ้าจอมมารดาเอม เหลือแต่ตัวคนเดียวแล้วก็ออกมาอยู่นอกวังบ้าง เข้าไปอยู่ในพระบรมมหาราชวังบ้าง สุดแต่จะความผาสุกรักษาพระเกียรติยศแลบันดาศักดิ์มาด้วยสัมมาปฏิบัติ จน พ.ศ. ๒๔๔๗ ท่านมีอาการป่วย ออกมารักษาตัวอยู่ที่วังพระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ถึงอนิจกรรมเมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๕๖ คำนวณอายุได้ ๗๕ ปี

                ในการพิมพ์หนังสือเรื่องนี้ ข้าพเจ้ามีความเสียดายอยู่น้อยหนึ่งด้วยมีเวลาน้อยเต็มที่ ทั้งการพิมพ์หนังสือแจกในงานพระศพแลงานศพคราวนี้ก็มากเรื่องหลายรายด้วยกัน จนเจ้าพนักงานหอพระสมุดมีพระราชวรวงษ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชาเป็นต้น ต้องทำงานทั้งกลางวันกลางคืน ใช่แต่เท่านั้นโรงพิมพ์บรรดาที่จะทำการได้ให้พอใจ ก็ติดงานเหลือมือหมดทุกๆโรงหนังสือเรื่องทำเนียบนามนี้ลงมือทำทีหลัง ไม่มีโรงพิมพ์โรงใดที่จะรับทำแต่โรงเดียวให้แล้วทันกำหนด ต้องเกณฑ์ให้แบ่งกันทำถึงสามโรงพิมพ์เพราะฉะนั้นถ้าท่านผู้ใดอ่านหนังสือเรื่องนี้ พบความวิลาศพลาดพลั้งอยู่แห่งใดบ้าง ขอจงอภัยโทษแก่กรรมการหอพระสมุดด้วย เทอญ