รองอำมาตย์โท ขุนมนัศมานิต (ม,ล, อุไทย ทินกร ณ กรุงเทพ) จะทำการปลงศพสนองคุณหม่อมราชวงศ์สะอาด ทินกร ณ กรุงเทพ ผู้บิดา มาแจ้งความ ณ หอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร ว่าจะใคร่พิมพ์หนังสือเป็นของแจกในงานศพสักเรื่อง ๑ พอใจจะพิมพ์หนังสือกาพย์ตำราลักษณ์ไข้ ซึ่งเป็นของพระยาจันทบุรี กล่อม แต่งไว้ ด้วยปู่แลบิดาเป็นแพทย์สืบกันมามีตำรานั้นอยู่ในสกุล ขอให้กรรมการหอพระสมุดฯช่วยสงเคราะห์ให้สำเร็จตามประสงค์ กรรมการก็ยินดีที่จะรับทำให้ ด้วยตำราของพระยาจันทบุรี กล่อม ซึ่งกล่าวนี้ เป็นตำรามีชื่อ พวกแพทย์มักนับถือกันมาแต่ก่อนโดยมาก มีเรื่องตำนานพระยาจันทบุรีแต่งเป็นคำกาพย์บอกไว้ข้างท้ายตำราว่า เดิมพระยาจันทบุรีเป็นชาวพระนครศรีอยุธยา ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ตำบลป่าผ้าเหลือง*๑ เมื่อเสียกรุงต้องพลัดพรากจากญาติพี่น้องที่หลังมาอยู่กรุงธนบุรี ลูกเมียเจ็บไข้หาหมอรักษายากนัก จึงคิดจะเป็นหมอ แต่นั้นก็พยายามสร้างสมคัมภีร์แพทย์ แล้วเล่าเรียนมา ๗ ปี รู้สึกว่าการเรียนตำราลำบากด้วยจำมิใคร่จะได้ จึงคิดแต่งตำราเรื่องนี้ขึ้นเป็นกลอน สำหรับผู้เล่าเรียนวิชาแพทย์จะได้ท่องบ่นให้จำได้ง่ายขึ้น เรื่องตำนานบอกไว้ดังนี้ แต่ส่วนตัวเองจะได้รับราชการตำแหน่งใดบ้างหากล่าวไม่ เข้าใจว่าแต่งตำรานี้เมื่อใดบ้างหากล่าวไม่ เข้าใจว่าแต่งตำรานี้เมื่อได้เป็นพระยาจันทบุรีแล้ว ด้วยกล่าวในกลอนว่าดังนี้

                “คัมภีร์กำเนิดไข้  ลิลิตไว้ในทางทาน

                 ตัวเราผู้แต่งสาร  ได้ครองจันทบูรเมือง”

                *๑ ตำบลที่เรียกขึ้นต้นว่าป่ามีอยู่ในพระนครศรีอยุธยาหลายแห่งเช่นว่า ป่าถ่าน ป่าตอง ป่าผ้าเขียว เป็นต้น หมายความว่าเป็นตำบลที่มีของนั้นมาก คือเป็นทำเลที่ขายของนั้นๆ

                ตำราลักษณไข้ของพระยาจันทบุรี กล่อม เรื่องนี้ได้เคยพิมพ์ในหนังสือมิวเซียมเมื่อปีฉลู จุลศักราช ๑๒๓๙ (พ.ศ. ๒๔๒๐) ตอน ๑ แต่หาจบไม่ ที่พิมพ์ใยสมุดเล่มนี้เป็นอีกตอน ๑ ก็ไม่จบเหมือนกัน ดูเป็นหนังสือกระจัดกระจายจะยังมีตอนอื่นอีก แต่เป็นการสมควรแท้ที่จะพิมพ์ขึ้นไว้อย่าให้สูญเสีย เสียดายอยู่หน่อยที่ขุนมนัศมานิตเกรงใจกรรมการหอพระสมุดฯเกินไป ไปส่งต้นฉบับหนังสือนี้ตรงไปยังโรงพิมพ์เสียทีเดียว ถ้าได้ส่งต้นฉบับมาให้ตรวจตราที่หอในหอพระสมุดฯเสียก่อนฉบับที่พิมพ์ครั้งนี้จะดีขึ้นอีกเป็นอันมาก

ประวัติหม่อมราชวงศ์สะอาด ทินกร ณ กรุงเทพ

                อนึ่งขุนมนัศมานิตได้จดหัวข้อประวัติของบิดาส่งมาขอให้เรียบเรียงลงไว้ในหนังสือนี้พอให้ปรากฏอยู่เป็นที่ระลึกแก่ญาติแลมิตร ข้าพเจ้ายินดีเรียบเรียงให้ด้วยเป็นทั้งญาติแลมิตร และเคยร่วมราชการกันมาทั้งหม่อมเจ้าพูนสวัสดิแลหม่อมราชวงศ์สะอาด เรื่องประวัติของหม่อมราชวงศ์สะอาด ทินกร ณ กรุงเทพ มีเนื้อความดังนี้

                หม่อมราชวงศ์สะอาดเป็นบุตรหม่อมเจ้าพูนสวัสดิในพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๒ กรมหลวงภูวเนตรนริทรฤทธิ์ หม่อมเจ้าหญิงงามในพระบรมวงศ์เธอชั้น ๒ กรมหลวงวงศาธิราชสนิทเป็นมารดา เกิดในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุฒที่ ๑๑ พฤาภาคม ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๑๓ เมื่อเรียนอักษรสมัยนี้แล้วฝึกหัดวิชาแพทย์อยู่ในสำนักบิดาจนรักษาไข้ได้เอง ด้วยหม่อมเจ้าพูนสวัสดิชำนาญวิชาแพทย์มีตำอหน่งรับราชการอยู่ในกรมพยาบาล ครั้น พ.ศ. ๒๔๓๓ หม่อมราชวงศ์สะอาดเข้ารับราชการเป็นแพทย์ในกรมทหารบก ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นนายร้อยตรี ตำแหน่งผู้ช่วยนายแพทย์ในโรงเรียนนายร้อย ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์วิจิตราภรณ์กุฎสยามเป็นบำเหน็จเมื่อพ.ศ. ๒๔๓๖ รับราชการในตำแหน่งเดิมต่อมาจน พ.ศ. ๒๔๔๐ เกิดอาการป่วยเจ็บเรื้อรังจึงออกจากตำแหน่งราชการในกรมทหารบกมารักษาตัว ครั้นอาการค่อยทุเลาเห็นพอจะรับราชการได้อีก จังเข้ารับราชการในตำแหน่งแพทย์ต่อมาจนพ.ศ. ๒๔๔๙ อาการดรคกลับมากำเริบขึ้นอีก จึงต้องออกจากราชการประจำแต่นั้นมา จนป่วยเป็นโรคปอดพิการมาประมาณปีเศษ ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ ๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๓ คำนวณอยู่ได้ ๕๑ ปี สิ้นเนื้อความในประวัติหม่อมราชวงศ์สะอาด ทินกร ณ กรุงเทพ เท่านี้

                ข้าพเจ้าขออนุโมทนาบุญราศีทักษิณานุปทาน ซึ่งขุนมนัศมานิตได้จัดการปลงศพสนองคุณหม่อมราชวงศ์สอาด ทินกร ณ กรุงเทพ ผู้บิดา ด้วยความกตัญญูกตเวที แลทั้งได้พิมพ์หนังสือเรื่องนี้ให้ได้อ่านกันแพร่หลาย เชื่อว่าท่านทั้งหลายที่ได้รับแลอ่านหนังสือเรื่องนี้คงจะอนุโมทนาด้วยทั่วกัน