เมืองศรีสัชชนาลัยตั้งอยู่บนฝั่งตะวันตกของแม่น้ำยมในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยามักออกชื่อเมืองศรีสัชชนาลัยว่าเมืองสวรรคโลกซึ่งตรงกับพงศาวดารเหนือที่กล่าวว่าเมืองนี้สร้างขึ้นโดยเจ้าฤๅษีสิทธิมงคลโดยได้ให้ลูกหลานไปช่วยสร้างเมืองเมื่อสร้างเสร็จแล้วจึงให้ชื่อเมืองสวรรคโลกดังนั้นสวรรคโลกและศรีสัชชนาลัยจึงเป็นเมืองเดียวกันมีกษัตริย์สืบต่อกันมาหลายพระองค์เมืองศรีสัชชนาลัยหรือสวรรคโลกเป็นเมือที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์สันนิษฐานว่าเมืองเดิมคงตั้งอยู่ด้านใต้แถวบริเวณวัดพระศรีรัตนมหาธาตุซึ่งเรียกตามตำนานพื้นเมืองว่าเมืองชะเลียงชื่อนี้ปรากฏเป็นครั้งแรกในจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชพ.ศ.๑๘๓๕ในจารึกวัดพระมหาธาติพ.ศ.๑๙๑๖และในจารึกหลักที่๑๐พ.ศ.๑๙๔๖จากหลักฐานดังกล่าวเมืองชะเลียงจึงเป็นเมืองที่สำคัญราวพ.ศ.๑๘๓๕และอาจจะเสื่อมลงในราวพ.ศ.๑๙๔๖ดังนั้นพอจะกล่างได้ว่าเมืองชเลียงหรือสวรรคโลกหรืออีกชื่อหนึ่งว่าศรีสัชชนาลัยนั้นสร้างขึ้นก่อนพ.ศ.๑๘๓๕และปรากฏต่อมาจนถึงพ.ศ.๒๐๑๗แล้วก็หายไปเมืองศรีสัชชนาลัยนี้ตามจารึกครั้งสุโชทัยมักจะเรียกคู่กันกับเมืองสุโขทัยเช่นพ่อขุนรามคำแหงเจ้าเมืองศรีสัชชนลัยสุโขทัยจึงเป็นหลักฐานอีกข้อนึงว่าเมืองทั้งสองนี้คงจะสร้างขึ้นพร้อมๆกันต่อมาในสมัยรัชกาลที่๑กรุงรัตนโกสินทร์โปรดให้ย้ายเมืองสวรรคโลกจากเมืองศรีสัชชนาลัยลงมาตั้งที่ตำบลวังไม้ขอนคือบริเวณที่ตั้งอำเภอสวรรคโลกปัจจุบันและเมืองศรีสัชชนาลัยก็เปลี่ยนมาเป็นอำเภอศรีสัชชนาลัยขึ้นกับจังหวัดสุโขทัยความสำคัญของเมืองศรีสัชชนาลัยนอกจากจะเป็นเมืองลูกหลวงในสวัยสุโขทัยแล้วยังเป็นเมืองที่มีโบราณสถานที่สำคัญๆอยู่หลายแห่งซึ่งเป็นเครื่องหมายแสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองของเมืองนี้มาแต่สมัยโบราณกาลอันนี้นับเป็นประโยชน์ด้านการศึกษาทางประวัติศาสตร์โบราณคดีและศิลปกรรมตลอดจนวัฒนธรรมในสมัยสุโขทัยได้เป็นอย่างดีเช่นทางด้านโบราณสถานสภาพปัจจุบันยังมีเค้าแนวกำแพงเมืองขึ้นตั้งต้นจากแก่งหลวงมาทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ตามลำแม่น้ำนอกจากนี้ก็มีวัดเจดีย์เจ็ดแถว,วัดช้างล้อม,วัดนางพญาและเตาเผาเครื่องถ้วยสังกโลกเหล่านี้เป็นต้นทางด้านศิลปวัตถุก็ยังมีร่องรอยปรากฏอยู่จนทุกวันนี้เนื่องจากบรรดาโบราณสถานและโบราณวัตถุของเมือศรีสัชชนาลัยเป็นศิลปกรรมที่มีความงามและทรงคุณค่าซึ่งรัฐบาลได้เล็กเห็นถึงความสำคัญจะต้องบำรุงรักษาไว้จึงได้มอบให้กรมศิลปากรสำรวจขุดแต่งและบูรณะตั้งแต่ปี๒๕๙๖แต่ได้หยุดชะงักไปด้วยความจำเป็นบางประการมาเริ่มอย่างจริงจังเป็นลำเป็นสันอีกครั้งหนึ่งในสมัยรัฐบาลของคณะปฏิวัติเมื่วันที่๑๔เมษายนและวันที่๙มิถุนายน๒๕๐๗แม้เมื่อคณะรัฐมนตรีชุดที่แต่งตั้งคณะกรรมการจะได้พ้นตำแหน่งไปแล้วแต่คณะรัฐมนชุดปัจจุบันก็ยังเล็กเห็นถึงความสำคัญของการดำเนินงานปรับปรุงบูรณะโบราณสถานเมือศรีสัชชนาลัยจังหวัดสุโขทัยจึงได้มีมติเมื่อวันที่๒๖สิงหาคม๒๕๑๒ให้ตั้งคณะกรรมการปรับปรุงโบราณสถานโบราณวัตถุสถานในเมืองศรีสัชชนาลัยเท่าที่กรมศิลปากรได้สำรวจและเห็นว่าควรทำการขุดแต่งมีอยู่ด้วยกัน๔๗แห่งได้ดำเนินการสำรวจและขุดแต่งบูรณะมาแต่ปีงบประมาณ๒๔๐๘จนถึงปีงบประมาณ๒๕๑๒โดยที่เมืองศรีสัชชนาลัยได้ปฏิบัติงานสำเร็จเรียบร้อยไปแล้ว๑๔แห่งและคงจะพยายามดำเนินการต่อไปจนกว่าจะเสร็จสิ้นบริบูรณ์ข้าพเจ้าได้ให้นายประโชติสัขนุกิจภัณฑารักษ์โทหน่วยศิลปากรที่๓จังหวัดสุโขทัยเรียบเรียงนำชมโบราณวัตถุสถานเมืองศรีสัชชนาลัยให้นายชินอยู่ดีภัณฑารักษ์พิเศษช่วยตรวจแก้เพิ่มเติมและให้นายประพัฒน์โยธาประเสริฐช่างศิลปโทออกแบบปกแล้วจัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่ความรู้แก้นักเรียนนักศึกษาและประชาชนหวังว่าคงจะเป็นประโยชน์แก่ผู้สนใจโดยทั่วไปและขอขอบคุณผู้มีนามดังกล่าวนี้ด้วย.