หนังสือแบบเรียนภาษาบาลีภาคพิเศษเล่มนี้เป็นเล่มสองซึ่งได้เรียบเรียงขึ้นต่อจากเล่มหนึ่งที่นักศึกษาภาษาบาลีภาคพิเศษ ของแผนกธรรมวิจัย มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และนักศึกษาทั่วๆไปที่มีความสนใจในภาษาบาลีได้ใช้ศึกษาอยู่แล้วนั้น ข้าพเจ้าได้เรียบเรียงขึ้นตามคำสั่งเชิงขอร้องของพระเดชพระคุณท่านเจ้าคุณพระราชวิสุทธิเมธี รองอธิการบดี มหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย ซึ่งเป็นอาจารย์ที่ข้าพเจ้าเคารพยิ่งรูปหนึ่ง ท่านได้ดำรงตำแหน่งหัวหน้าแผนกธรรมวิจัยอยู่ในขณะนี้ด้วย ข้าพเจ้าได้เรียบเรียงขึ้นตามที่ข้าพเจ้าได้รับคำจากพระคุณท่านว่าจะสนองความประสงค์ตามที่ได้ขอร้องนั้น บัตรนี้หนังสือเล่มนี้ก็ได้ปรากฏอยู่ในมือของท่านด้วยรูปเล่มที่ท่านเห็นอยู่ขนาดนี้แล้วหวังว่าหนังสือเล่มนี้คงอำนวยความสะดวกแก่ครูผู้สอนและนักศึกษาภาษาบาลีภาคพิเศษของแผนกธรรมวิจัยนี้ และอาจารย์ ครูนักศึกษาทั่วๆไปที่สนใจในภาษาบาลีพอสมควร เนื่องจากหนังสือเล่มนี้เป็นเล่มสองเป็นเล่มที่ได้เรียบเรียงขึ้นต่อจากเล่มหนึ่งดังนั้น เมื่อมีข้อความบางประการที่ซ้ำหรืออย่างเดียวกันที่กล่าวมาไว้แล้วในเล่มหนึ่งข้าพเจ้าก็งดเสียไม่กล่าวในเล่มนี้ และได้อ้างให้ไปดูที่เล่มหนึ่งฉะนั้นผู้ที่จะศึกษาภาษาบาลีโดยแบบเรียนนี้ต้องศึกษามาจากเล่มหนึ่งมาก่อนจึงจะเข้าใจและรู้เรื่องดี หรือจะกล่าวอีกในหนึ่งก็ได้ว่าแบบเรียนภาษาบาลีเล่มนี้เป็นตำราชุดซึ่งรวมสองเล่มจบเล่มนี้เป็นเล่มสองสำหรับเล่มหนึ่งนั้นได้จัดพิมพ์ไปเรียบร้อยแล้ว ก่อนที่จะพิมพ์เล่มสองนี้ถ้านักศึกษาใคร่จะศึกษาภาษาบาลีให้รู้เรื่องดีโดยศึกษาจากแบบเรียน ที่ข้าพเจ้าเริ่มเรื่องนี้ก็ควรจักได้ศึกษาให้ครบชุด คือศึกษาจากเล่มหนึ่งก่อนครั้นจบแล้วจึงศึกษาเล่มสองต่อ และแล้วนักศึกษาก็จะมีความรู้ภาษาบาลีพอสมควรข้าพเจ้าไกลยืนยันว่าถ้านักศึกษาได้ศึกษาจบครบชุดนี้จริงๆแล้วนักศึกษาก็จะแปลคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาที่เป็นภาษาบาลีและคัมภีร์หรือหนังสืออื่นๆที่เป็นภาษาบาลีได้เป็นอย่างดี แบบเรียนภาษาบาลีภาคพิเศษเล่มสองนี้ ข้าพเจ้าได้เรียบเรียงขึ้นสำเร็จเป็นรูปเล่มได้ โดยอาศัยพระเดชพระคุณท่านเจ้าคุณพระราชวิสุทธิเมธี (เกี่ยว อุปเสโณ ป.ธ.๙) และพระเดชพระคุณท่านเจ้าคุณพระกวีวรญาณ ( จำนงค์ ชุตินุธโร ป.ธ.๙,พ.ร.บ, พ.ม.,M.A.) พร้อมทั้งคณะครูที่สอนภาษาบาลีภาคพิเศษของแผนกธรรมวิจัยทุกๆท่่น คือ พระมหาประยุทธ ปยุตโต ป.ธ.๙, พธ.บ. พระมหาเปรม ฐานิสสโร ป.ธ.๘ พระมหาอดิศักดิ์ อธิฉนฺโท ป.ธ.๗ พธ.บ., พ.ม. พระมหาอารี เขมจาโร ป.ธ.๕ , อนุ.พธ.บ.,พ.ม. พระมหาพร้อม โกวิโท ป.ธ.๘ ,พธ.บ., พ.ป. พระมหานริศ ภูริปญฺโญ ป.ธ.๖ พ. ได้ให้คำแนะนำและตรวจทานและทางได้อาศัยพระมหาสวัสดิ์ อตฺถโต กับท่านประจวบ อธิปฺปตฺโต เป็นภารธุระอื่นๆ อันอำนวยความสะดวกให้หนังสือเล่มนี้สำเร็จเป็นรูปเล่มได้ ข้าพเจ้าจึงขอขอบพระคุณต่อท่านที่ได้กล่าวนามข้างต้นนี้ทุกท่านไว้ณ โอกาสนี้ด้วย อนึ่ง หากความดีจะพึงเกิดมีจาก การเรียบเรียงหนังสือเล่มนี้ข้าพเจ้าขอมอบความดีนั้นแก่ท่านผู้มีอุปการะคุณแก่ข้าพเจ้าทุกๆท่าน